دەریای ئاڕاڵ
From Wikipedia, the free encyclopedia
دەریای ئاڕاڵ (بە ئینگلیزی: Aral sea). دەریایێکی گەورەیە کەوتۆتە نێو خاکی وڵاتانی کازاخستان، قیرخستان، تاجیکستان، تورکمانستان، ئۆزبەکستان، ئەفغانستان و پاکستان. دەریایەکە پێش وشکبوونی ڕۆڵێکی گەورەی ھەبوو لە بژێوی خەڵکی بەتایبەت پیشەسازیی ماسی و گواستنەوەی کەلوپەل و گەشتیاری، بەڵام دوای کەمبوونی ڕێژەیەکی زۆر لە ئاوەکەی، دەریای ئاڕاڵ جیابووەوە بۆ دوو بەش، بەشی باکوور (ئاڕاڵی بچووک) و بەشی باشوور (ئاڕاڵی گەورە). جگەلەمانە وشوونی دەریاکە زیانێکی زۆری تەندروستی بەدوادا ھات بەتایبەت پاشەڕۆی ئەو کارگانەی نزیک دەریاکە، کە پاشەڕۆکەیان لەگەڵ ئاوەکە ھیچی تر تێکەڵ نەدەبوو.
زانیاریی خێرا دەریای ئاڕاڵ Арал теңізі (کازاخی)Orol dengizi (ئۆزبەکی)Аральское море (ڕووسی), شوێن ...
دەریای ئاڕاڵ Арал теңізі (کازاخی) Orol dengizi (ئۆزبەکی) Аральское море (ڕووسی) | |
---|---|
شوێن | کازاخستان - ئۆزبەکستان، ناوەڕاستی ئاسیا |
پۆتانەکان | 45°N 60°E |
جۆری | endorheic, دەریاچەی سرووشتی، reservoir (باکوور) |
یەکەمین سەرچاوەکانی | North: Syr Darya South: groundwater only (previously the Amu Darya) |
ناوچەی ئاوڕێژ | ١٬٥٤٩٬٠٠٠ km2 (٥٩٨٬١٠٠ sq mi) |
وڵاتەکەی | کازاخستان، قیرخستان، تاجیکستان، تورکمانستان، ئۆزبەکستان، ئەفغانستان، پاکستان[1] |
ڕووی ئاوەکە | ١٧٬١٦٠ km2 (٦٬٦٢٦ sq mi) (2004, four lakes) ٢٨٬٦٨٧ km2 (١١٬٠٧٦ sq mi) (١٩٩٨, دوو دەریاچە) ٦٨٬٠٠٠ km2 (٢٦٬٣٠٠ sq mi) (١٩٦٠, یەک دەریاچە) باکوور: ٣٬٣٠٠ km2 (١٬٢٧٠ sq mi) (٢٠٠٨) باشوور: ٣٬٥٠٠ km2 (١٬٣٥٠ sq mi) (2005) |
مامناوەندی قووڵیەکەی | باکوور: ٨٫٧ m (٢٩ پێ) (2014)[ژێدەر پێویستە] South: ١٤–١٥ m (٤٦–٤٩ پێ)(2005) |
ئەوپەڕی قووڵی | باکوور: ٤٢ m (١٣٨ پێ) (2008)[2] ٣٠ m (٩٨ پێ) (2003) South: ٣٧–٤٠ m (١٢١–١٣١ پێ) (2005) ١٠٢ m (٣٣٥ پێ) (1989) |
چڕی ئاوەکە | باکوور: ٢٧ km3 (٦ cu mi) (2007)[ژێدەر پێویستە] |
بەرزی لە ڕووی ئاوەکە | North: ٤٢ m (١٣٨ پێ) (2007) باشوور: ٢٩ m (٩٥ پێ) (2007) ٥٣٫٤ m (١٧٥ پێ) (1960)[3] |
مۆڵگە | ئاڕاڵ, کازاخستان وە مۆینۆق، ئۆزبەکستان |
دایخە