جەلالەدین فیرۆز خاڵجی
From Wikipedia, the free encyclopedia
جەلال الدین خالجی، ناسراو بە فیروز الدین خالجی یان جەلالەدین خیلجی (نزیکەی ١٢٢٠ – ١٩ی تەمموزی ١٢٩٦، داڕێژە:حوکمڕانی)(بە فارسی: جلالالدین خلجی) دامەزرێنەر و یەکەم سوڵتانی شانشینی خەلجی بوو کە لە ساڵی ١٢٩٠ تا ١٣٢٠ حوکمڕانی سوڵتانی دەلهیی کرد.
جەلال الدین خالجی جلالالدین خلجی | |
---|---|
سوڵتان | |
12 سوڵتانی دەهلی. | |
فەرمانڕەوایی | ١٣ی حوزەیرانی ١٢٩٠ – ١٩ی تەمموزی ١٢٩٦ |
تاج لەسەر نان | ١٣ی حوزەیرانی ١٢٩٠ |
پێشوو | شەمسەدین کەیومەرس |
جێگر | عەلائەدین خالجی |
ھاوسەر | مەلیکە جەهان |
منداڵ(ەکان) | خان-خان مەحمود ئەرکەلی خان ڕووکندین ئیبراهیم قەدرخان مەلیکە جەهان (هاوسەری عەلائەدین خاڵجی) |
خێزان | خالجی |
لەدایکبوون | نزیکەی١٢٢٠ قەلاتی غیلجی، ئەفغانستان[1] |
مردن | ١٩ی تەمموزی ١٢٩٦ کارا، هیندستان |
ئایین | ئیسلامی سوننە |
لە بنەڕەتدا ناوی فیروز بوو، جەلال الدین وەک ئەفسەرێکی خانەڵاتی مەملوک دەستی بە کاری هونەری کردووە، و لە سەردەمی سوڵتان مویز الدین قەیقاباد. دوای ئەوەی قەیقاباد ئیفلیج بوو، کۆمەڵێک ئاغا کوڕە کۆرپەکەی شەمسەدین کەیومەرسیان کردە سوڵتانی نوێ، و هەوڵی کوشتنی جەلالدینیان دا. بەڵکو جەلال الدین وای لێکرد بکوژرێن، و بوو بە حاکم. دوای چەند مانگێک، کایومارەکانی لە پۆستەکەی لابرد، و بوو بە سوڵتانی نوێ.
وەک سوڵتانێک، بەرپەرچدانەوەی داگیرکردنی مەغۆلەکان کردەوە، و ڕێگەی بە زۆرێک لە مەغۆلەکان دا لە هیندستان نیشتەجێ ببن دوای موسڵمانبوونیان. مانداوار و ژاینی لە چهامانا پاشا هامیرا گرت، هەرچەندە نەیتوانی پایتەختی چاهامانا ڕانتامبۆر. لە سەردەمی حوکمڕانیدا، کوڕەزای عەلی گورشاسپ هەڵیکوتایە سەر بهیلسا لە ساڵی ١٢٩٣ و دەڤاگیری لە ساڵی ١٢٩٦.
جەلال الدین کە لە کاتی بەرزبوونەوەیدا تەمەنی لە دەوروبەری ٧٠ ساڵ بوو، وەک پاشایەکی نەرم و نیان و خۆبەزلزان و میهرەبان لەلای خەڵکی گشتی ناسرابوو. لە ساڵی یەکەمی حوکمڕانیدا، لە کیلۆخریەوە حوکمڕانی دەکرد بۆ ئەوەی لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئاغا کۆنەکانی تورک ئاغاکانی دەهلی پایتەختی ئیمپراتۆری دوور بکەوێتەوە. چەند ئاغایەک بە فەرمانڕەوایەکی لاواز دەیانزانی، و لە کاتە جیاوازەکاندا هەوڵی ڕووخاندنیان دا بەڵام سەرکەوتوو نەبوو. سزای نەرمی بەسەر یاخیبووەکاندا دا، تەنها لە حاڵەتی سیدی مەولا دەرڤیش نەبێت، کە بەهۆی ئەوەی گوایە پیلانگێڕی بۆ لابردنی لە تەختی پاشایەتیدا لە سێدارە درا. لە کۆتاییدا جەلال الدین لەلایەن عەلی گورشەسپی کوڕەزایەوە تیرۆرکرا، کە دواتر بە ناوی عەلائەدین خالجی لەسەر تەختی پاشایەتی سەرکەوت.