Дәрбәнт
Рәсәйҙең көньяғында Дағстан Республикаһында урынлашҡан ҡала, Рәсәйҙең иң көньяҡ ҡалаһы / From Wikipedia, the free encyclopedia
Дәрбәнт — Дербе́нт (от фарс. دربند Дербенд[6][7][8] — «ябыҡ ҡапҡа», агул Цал, Дербенд[9], әзерб. Дәрбәнд[10][11], Dərbənd — «тар ҡапҡа», Dəmir Qapı — «тимер ҡапҡа»[12], дарг. Чяли[13], лезг. Кьвевар, Цал, Чур, рутул Дербенд[14], табас. Цали, Деребенд[15][16] — Рәсәйҙең көньяғында Дағстан Республикаһы составындағы ҡала, Махачҡаланан көньяҡ-көнсығышҡа 125 километр алыҫлыҡта, Каспий диңгеҙе ярында, Ҙур Кавказдың Табасаран армыттарында урынлашҡан. Бәлки, Рәсәйҙең бөгөнгө ҡалаларынан иң боронғоһолор.[17]
Дәрбәнт | |
Герб | |
Нигеҙләү датаһы | 438 |
---|---|
Дәүләт | Рәсәй |
Административ үҙәге | Дербентский район[d], Городской округ город Дербент[d][1] һәм Дербент ханлығы |
Административ-территориаль берәмек | Городской округ город Дербент[d][1], Дербентский район[d], Дагестанская область[d], Кубинское ханство[d] һәм Дербент ханлығы |
Сәғәт бүлкәте | MSD[d] һәм UTC+3:00[d] |
Хөкүмәт башлығы | Пирмагомедов, Рустамбек Седретдинович[d] |
Халыҡ һаны | 123 720 кеше (1 ғинуар 2018)[2][3] |
Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 0 метр |
Туғандаш ҡала | Якима (ҡала), Кронштадт, Гәнжә, Хадера һәм Псков |
Мираҫ статусы | Бөтә донъя мираҫы[4] |
Майҙан | 69,63 км²[5] |
Почта индексы | 368600 |
Рәсми сайт | derbent.ru |
Иң тәүге яҙма ваҡыты | Б. э. т. VI быуат |
Максимальная температура | 39,8 °C |
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Категория:Похороненные в Дербенте[d] |
Дәрбәнт Викимилектә |
Дәрбәнт районының (составына инмәгән) административ үҙәге. Республика әһәмиәтендәге ҡала[18], уның составындағы берҙән-бер тораҡ пункт булараҡ, Дербент ҡалаһы ҡала округыстатусы менән муниципаль берәмек[19]барлыҡҡа килтерә.
Тәүге тораҡтар бында иртә бронза дәүерендә — б. э. т. 4 мең йыллыҡ аҙағында барлыҡҡа килә[20]. Каспий ҡапҡаһы — Дербенттың иң боронғо атамаһы — б. э. т. VI быуатта беренсе тапҡыр телгә алына: билдәле боронғо грек географы Гекатей Милетский уны шулай атай. Хәҙерге ҡалаға б. э. 438 йылында фарсы ҡәлғәһе булараҡ нигеҙ һалына, ул убала урынлашҡан цитаделдан тора (Нарын-ҡала) һәм унан диңгеҙгә табан барған ике таш диуар, ул диңгеҙ менән Кавказ тауҙары араһындағы тар (3 км) үткәүелде бикләй һәм ҡала территорияһын төньяҡтан һәм көньяҡтан кәртәләй[21][22].