İmmun sistemi
From Wikipedia, the free encyclopedia
İmmun sistemi — orqanizmin vacib sistemlərdən biri olub,orqanizmin müxtəlif infeksion agentlərdən spesifik müdafiəsini təmin edir. İmmunitet sistemi düzgün işləməsi üçün, viruslardan parazitar qurdlara qədər patogenlər kimi tanınan çox sayda helmint aşkar etməli və orqanizmin özünün sağlam toxumasından ayırmalıdır. İmmunitet sisteminin iki əsas alt sistemi mövcuddur: anadangəlmə immun sistemi və adaptiv immun sistemi. Hər iki alt sistem funksiyalarını yerinə yetirmək üçün humoral toxunulmazlıq və hüceyrə vasitəçiliyi toxunulmazlığından istifadə edir. İnsanlardakı qan-beyin maneəsi, qan-beyin boşluğu maye maneəsi və bənzər maye-beyin maneələri, periferik immunitet sistemini beyini qoruyan neyroimmun sistemdən ayırır.
Patogenlər sürətlə inkişaf edə və uyğunlaşa bilər, bununla da immunitet sistemi tərəfindən təsbit edilmədən və zərərsizləşdirilmədən qaçılır; lakin patogenləri tanımaq və zərərsizləşdirmək üçün çoxsaylı müdafiə mexanizmləri də hazırlanmışdır. Hətta bakteriya kimi sadə bir hüceyrəli orqanizmlər də bakteriofaj infeksiyalarından qoruyan fermentlər şəklində əsas immunitet sisteminə malikdirlər. Digər zəruri immunitet mexanizmləri qədim nüvəlilərdə inkişaf etmiş bitki və onurğasızlar kimi müasir nəvələrində qalmışdır. Bu mexanizmlərə faqositoz, defensinlər adlanan antimikrobiyal peptidlər və komplement sistemi daxildir. İnsanlar da daxil olmaqla Ağızçənəlilər daha inkişaf etmiş müdafiə mexanizmlərinə malikdirlər[1] və müəyyən patogenləri daha effektiv şəkildə tanımaq üçün zamanla uyğunlaşma qabiliyyəti də daxil olmaqla. Adaptiv (və ya qazanılmış) toxunulmazlıq, müəyyən bir patogenə ilk reaksiya verdikdən sonra immunoloji yaddaş yaradır, bu da eyni patogenlə sonrakı qarşılaşmalara daha çox reaksiya gətirir. Müəyyən bir patogenə ilk reaksiya verildikdən sonra, eyni patogenlə növbəti qarşılaşmada daha çox reaksiya doğurur. Əldə edilən bu immun proses peyvəndin əsasını təşkil edir.
İmmunitet sisteminin pozğunluğu otoimmün xəstəliklərə, iltihab xəstəliklərinə və Xərçəng xəstəliyinə səbəb ola bilər.[2] İmmun çatışmazlığı, immunitet sistemi adi haldan daha az aktiv olduqda təkrarlanan və həyati təhlükə yaradan infeksiyalara səbəb olur. İnsanlarda immun çatışmazlığı ya ağır birləşmiş immun çatışmazlığı, HİV / AİDS kimi qazanılmış şərtlər və ya immunosupressiv dərmanların istifadəsi kimi bir genetik xəstəliyin nəticəsi ola bilər. Bunun əksinə olaraq, otoimmunitet, hiperaktiv bir immunitet sisteminin normal toxumalara sanki xarici orqanizm kimi hücum etməsi nəticəsində yaranır. Ümumi otoimmün xəstəliklər arasında Hashimoto tiroiditi, romatoid artrit, şəkərli diabet tipi 1 və sistemik lupus eritematosus var. Immunologiya immunitet sisteminin bütün aspektlərinin öyrənilməsini əhatə edir.