Йогьанн Волфганг фон Гёте
From Wikipedia, the free encyclopedia
Йогьанн Вольфганг Гёте (гер. Johann Wolfgang von Goethe, ХФА: ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə; 28 август,1749, Франкфурт, Мукъаддасаб Румаб империя – 22 март, 1832, Веймар, Саксен-Веймар-Эйзенах, Германиялъул конфедерация) — кІудияв герман шагІир, драматург, романчи, гІалимчи, пачалихъчи, театралъул директор ва критик.[1] Гьесул хІалтІабаз гъорлъе рачуна пьесаби, поэзия, адабият ва эстетикияб критицизм, ботаникаялъул, анатомиялъул ва кьералъул трактатал. Гьев рикІкІуна гьанжесеб заманалъул герман адабияталъул бищун кІудияб фигуралъун.[1]
Йогьанн Волфганг фон Гёте | |||||
---|---|---|---|---|---|
Миллат | Германияв | ||||
Эмен | Йогьанн Каспар Гёте | ||||
Эбел | Катарина Элизабет Гёте | ||||
Лъади | Кристиана Вульпиус | ||||
Лъимал | Август фон Гёте (жеги 4 лъимер гьитІинго хвана) | ||||
Адабияб гьунар | |||||
Пишаялъул тайпа |
|
||||
Адабияб мазгьаб |
|
||||
Жанр |
|
||||
Машгьурал асарал |
|
||||
Шапакъатал |
|
||||
Автограф | |||||
Асарал Lib.ru сайталда | |||||
Асарал Викитекаялда | |||||
Медиафайлал Викигъамасалда | |||||
Цитатаби Викицитатаялда |
Гёте рещтІана Веймаралда 1775 соналъул ноябралда, жиндирго "ГІолохъанав Вертерил пашманлъиял" абураб тІоцебесеб романалъе (1774) битІ ккедал. 1782 соналъ гьев нобилитеталде вачана Саксен-Веймаралъул герцог Карл Августица. Гёте вукІана Sturm und Drang абураб адабияталъулаб хІаракаталъул тІоцересел гІахьалчагІазул цоявлъун. Веймаралда гІумру тьабиялъул тІоцебесеб анцІго соналда жанив Гёте лъугьана герцогасул балъгояб шураялъул гъорлъчилъун, вукІунаан рагъулаб ва шоссеял комиссиязда, хадуб хал кколаан мадугьалихъ бугеб Илменауялда гІарцул магІданахъ хІалтІи цІигьабиялда, Йеналъул университеталда гьес гьабуна чанго административияб реформа. Жиндирго лъалкІ тана Вемаралъул ботаникияб ах гІуцІа-кІутІиялдаги ва герцогасула кІалгІалъул реконструкциялдаги.[2][lower-alpha 1]
Гётел тІоцебесеб аслияб гІелмияб хІалтІи ГъветІ-хералъул метаморфозал басмаялде бахъана гьев 1788 соналъ Италиялде сапаралдаса нахъвуссиндал. 1791 соналъ гьев тІамуна Веймаралъул тетаралъул директорлъун, ва 1794 соналъ байбихьана гьесулги драмачи, тарихчи ва философиячи Фридрих Шиллерилги гьудулъи; 1895 соналъ Шиллер хвезегІан гьесул пьесаби рукІана Гётеца театралда лъолел. пьесаби. Гьеб заманалда жаниб Гётеца басма гьабуна жиндирго кІиабилеб роман Вилгьелм Майстерил цІалдохъанлъи, эпикияб шигІру Гьерманн ва Доротея, ва 1808 соналъ басма гьабуна Гётел бищун машгьураб драма Фаустил тІоцебесеб бутІа. 1790-л соназул гьесул Шиллерилгун, Йогьанн Готлиб Фихтелгун, Йогьанн Готфрид Гьердерилгун, Александер фон Гьумбольдтилгун,[3] Вилгьелм фон Гьумбольдтилгун, Август ва Фридрих Шлегелгун накъитал ва цадахъ байбихьиязе цадахъ цІар кьуна Веймералъул классицизм абун.